Psychologiczne skutki zdalnego nauczania - wyzwania i rozwiązania

• Kto najczęściej korzysta z indywidualnej organizacji nauki
• Skutki i wyzwania zdalnego nauczania

Kto najczęściej korzysta z indywidualnej organizacji nauki

Najczęściej z modelu indywidualnej organizacji nauki korzystają uczniowie, którzy potrzebują większej elastyczności w planowaniu swojego czasu - na przykład ze względu na intensywny trening sportowy, zaangażowanie w działalność społeczną czy inne pasje wymagające regularnych ćwiczeń i zaangażowania. Tego typu forma edukacji stanowi także realną alternatywę dla tradycyjnego modelu przygotowania do egzaminu maturalnego. Co istotne, coraz częściej na taki tryb nauki decydują się również osoby zmagające się z trudnościami w obszarze zdrowia psychicznego. Edukacja prowadzona w środowisku domowym, bez typowej presji i bodźców stresogennych obecnych w szkolnej codzienności, pozwala na naukę w tempie zgodnym z indywidualnymi możliwościami i potrzebami ucznia, sprzyjając jego emocjonalnemu dobrostanowi.

Wśród szkół, które rozwijają nowoczesne podejście do edukacji zdalnej, warto wymienić JDJ International Open Schools - organizację, która nie tylko wdraża model elastycznej nauki, ale też redefiniuje jego praktyczne ramy. W przeciwieństwie do wielu szkół online, które realizują program w formie grupowych zajęć na żywo w ustalonych godzinach, JDJ IOS oferuje uczniom indywidualnie planowaną ścieżkę edukacyjną. Uczniowie mają bezpośredni kontakt z nauczycielami z USA - ustalany elastycznie, a nie narzucany z góry.

To podejście łączy zalety edukacji domowej - takie jak swoboda tempa, możliwość pracy w dogodnych porach czy brak zbędnych ram czasowych- z elementami struktury typowej dla tradycyjnej szkoły: regularną informacją zwrotną, mentoringiem i osobistym wsparciem nauczyciela. Nauka nie polega tu na biernym realizowaniu materiału – to świadomy, aktywny proces, w którym uczeń współtworzy rytm swojej edukacji.

Skutki i wyzwania zdalnego nauczania

Badania przeprowadzone w 2024 roku potwierdzają, że zdalne nauczanie wiąże się z wieloma wyzwaniami psychologicznymi. Analiza przeprowadzona przez Journal of Ecohumanism wykazała, że dzieci w wieku szkolnym doświadczyły znacznego wzrostu poziomu stresu i lęku podczas nauki na odległość. Brak fizycznej interakcji z rówieśnikami oraz nadmierna ekspozycja na ekrany były głównymi czynnikami wpływającymi na obniżenie ich zdrowia psychicznego. W badaniu wskazano również, że 30% uczniów doświadczyło spadku motywacji oraz wzrostu poczucia samotności, co negatywnie wpłynęło na ich wyniki w nauce i zachowania społeczne.

Jednocześnie badania wskazują, że dla niektórych uczniów model zdalny może być wręcz korzystniejszy niż tradycyjna edukacja stacjonarna. Osoby neuroatypowe, na przykład uczniowie ze spektrum autyzmu, mogą lepiej funkcjonować w środowisku domowym, gdzie minimalizowane są czynniki rozpraszające i stresujące, obecne w tradycyjnych szkołach. Według badań przeprowadzonych przez amerykańskie National Institutes of Health, uczniowie o wysokiej wrażliwości środowiskowej mogą lepiej przyswajać wiedzę w warunkach zdalnych, które redukują presję społeczną i umożliwiają dostosowanie tempa nauki do ich indywidualnych potrzeb.

W modelu online aspekt społeczny wymaga szczególnej troski i odpowiednich mechanizmów wsparcia. Choć szkoły zdalne wdrażają rozwiązania sprzyjające integracji – takie jak wirtualne kluby zainteresowań czy regularne spotkania uczniów – w praktyce budowanie relacji w środowisku cyfrowym bywa utrudnione. Integracja online, zwłaszcza gdy nie ma charakteru spontanicznego, często okazuje się mało skuteczna, ponieważ kontakty w tej formule są bardziej anonimowe i całkowicie dobrowolne. Jednocześnie wielu uczniów, dzięki większej elastyczności i uproszczeniu procesu nauki, zyskuje więcej czasu na relacje społeczne poza środowiskiem szkolnym. Taka równowaga sprzyja nie tylko lepszemu samopoczuciu, ale również budowaniu kompetencji społecznych w naturalnym, pozaszkolnym otoczeniu.

Dodatkowo, indywidualne podejście do ucznia, możliwość konsultacji z nauczycielami w formie wideo, mailowej lub poprzez czat na platformach edukacyjnych, sprzyjają redukcji stresu i budowaniu motywacji. Uczniowie chętnie korzystają z krótkich form kontaktu, takich jak wiadomości na czacie, a także z konsultacji wideo, podczas których mogą omówić tematy lekcji czy rozwiać wątpliwości. Nauczyciele, którzy udzielają informacji zwrotnej do każdego zadania otwartego, dodatkowo wspierają uczniów, udzielając wskazówek i odpowiadając na pytania, co wzmacnia poczucie zaangażowania i wpływa pozytywnie na efektywność nauki.

 

Warto przy tym pamiętać, że większa swoboda organizacji nauki to także większa odpowiedzialność. Uczeń zyskuje przestrzeń, ale potrzebuje narzędzi, by mądrze ją zagospodarować. Mentoring, planowanie, szybki feedback - to elementy, które nie tylko wspierają motywację, ale też pomagają utrzymać rytm i skuteczność nauki. Badania pokazują, że techniki wspierające samoregulację, jak uczenie się w małych partiach (Dunlosky i in., 2013), realnie zwiększają efektywność przyswajania wiedzy. Z kolei działania pozaszkolne i rozwój pasji mają bezpośredni wpływ na rozwój kompetencji emocjonalnych i społecznych (Durlak i in., 2011). Brak struktury - jak wynika z analiz m.in. Loades i in. (2020) - może prowadzić do spadku motywacji i wzrostu poczucia osamotnienia, co czyni indywidualne wsparcie jeszcze ważniejszym elementem całego procesu.

Dzięki odpowiednim strategiom wsparcia edukacja zdalna może nie tylko minimalizować negatywne skutki psychologiczne, ale także stawać się coraz bardziej przyjazna i angażująca.

 Autor: Wojciech Bachalski, Współzałożyciel i Dyrektor Zarządzający JDJ International Open Schools

Źródła:

Ashburner, J., Ziviani, J., & Rodger, S. (2019). The impact of classroom environment on learning and well-being for students with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 49(5), 1912–1927. https://doi.org/10.1007/s10803-018-03877-y

Dunlosky, J., Rawson, K. A., Marsh, E. J., Nathan, M. J., & Willingham, D. T. (2013). Improving students’ learning with effective learning techniques: Promising directions from cognitive and educational psychology. Psychological Science in the Public Interest, 14(1), 4–58. https://doi.org/10.1177/1529100612453266

Durlak, J. A., Weissberg, R. P., Dymnicki, A. B., Taylor, R. D., & Schellinger, K. B. (2011). The impact of enhancing students’ social and emotional learning: A meta-analysis of school-based universal interventions. Child Development, 82(1), 405–432. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2010.01564.x

Loades, M. E., Chatburn, E., Higson-Sweeney, N., Reynolds, S., Shafran, R., Brigden, A., Linney, C., McManus, M. N., Borwick, C., & Crawley, E. (2020). Rapid systematic review: The impact of social isolation and loneliness on the mental health of children and adolescents in the context of COVID-19. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 59(11), 1218–1239. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2020.05.009

Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271–283. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2018.10.003

Valkenburg, P. M., & Peter, J. (2011). Online communication among adolescents: An integrated model of its attraction, opportunities, and risks. Journal of Adolescent Health, 48(2), 121–127. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2010.08.020

White, S. W., Stoppelbein, L., Scott, H., & Spain, D. (2021). Remote learning during COVID-19: Examining stressors and mental health impacts for adolescents with autism spectrum disorder. Autism Research, 14(10), 2036–2050. https://doi.org/10.1002/aur.2568